درباره سلاح:
حتماً تفنگهای بادی رایج را دیدهاید که برای شکار گنجشک و کلاغ و گربه و قوطی نوشابه و سایر هدفهای استراتژیک در دست مردم هست. کالیبر اینها معمولاً 4.5 یا 5.5 میلیمتر و نوع ساچمه آنها تفریحی و از جنس سرب است؛ سلاحهای بادی ورزشی در دو نوع تفنگ و تپانچه با کالیبر 4.5 میلیمتر (0.177 اینچ) ساخته میشوند و با فشار گاز ساچمه سربی مخصوص خودشان را پرتاب میکنند که درواقع با آمیختهای از سرب و قلع ساختهشده است. فاصله هدف در رشتههای تفنگ و تپانچه بادی برای مردان و زنان 10 متر است.
فشار هوا:
در سلاحهای قدیمیتر فشار هوا با یک اهرم تأمین میشد که برای هر بار شلیک باید
بازور بازو (!) این اهرم را مسلح میکردید ولی در سلاحهای جدید یک کپسول مخصوص
هست که با هوای خشک با فشار حدود 150 تا 200 بار پر میشود و دیگر لازم نیست برای
هر شلیک کلی زور بزنید.
دقت سلاح:
دقت سلاحهای بادی ورزشی بالاست و نوع ساچمهای هم که برای این کار استفاده میشود با ساچمههای بیکیفیت تفریحی فرق دارد و گرانتر هم هست خود سلاح هم قیمت بالایی دارد. الآن دو بازار ایران تفنگ حرفهای این رشته حدود هفتتا هشت میلیون تومان فروخته میشود درحالیکه با 60 هزار تومان میتوانید یک تفنگ بادی تفریحی بخرید، قیمت تپانچه از تفنگ کمتر و حدود 4 تا 5 میلیون تومان است که بستگی به مدل سلاح دارد.
کلاً 4 رشته رسمی بادی برای شروع وجود دارد:
- تفنگ بادی 10 متر آقایان
- تفنگ بادی 10 متر بانوان
- تپانچه بادی 10 متر آقایان
- تپانچه بادی 10 متر بانوان
- عکس شماره 1 تیرانداز تفنگ بادی 10 متر بانوان
انواع دیگری از تفنگهای بادی ساختهشده که قدرتشان بیشتر است و بیشتر برای رشتههای غیررسمی و تفریحی استفاده میشوند. حتی با بعضی از آنها به فاصله 600 متری (با دوربین) شلیک میکنند. هدف در رشتههای بادی یک کارت مقوایی (سیبل) از جنس مقوا است که روی آن خال و حلقههای نمره به شکل و اندازه خاصی چاپشدهاند. رنگ کارت معمولاً کرم یا تقریباً سفید و رنگ خال و حلقهها سیاه است.
مشخصات هدف در رشتههای بادی:
- برای تفنگ بادی 10 متر:
- عکس شماره 2 سیبل مسابقاتی تفنگ بادی
توضیحات سیبل:
اندازه حلقه 10 (نقطهای روی سیبل که در صورت برخورد بخشی از ساچمه به آن نقطه، نمره 10 برای آن شلیک داده میشود): 0.5 میلیمتر
اندازه حلقه 9 = 5.5 میلیمتر
اندازه حلقه 8 = 10.5 میلیمتر
اندازه حلقه 7 = 15.5 میلیمتر
اندازه حلقه 6 = 20.5 میلیمتر
اندازه حلقه 5 = 25.5 میلیمتر
اندازه حلقه 4 = 30.5 میلیمتر
اندازه حلقه 3 = 35.5 میلیمتر
اندازه حلقه 2 = 40.5 میلیمتر
اندازه حلقه 1 = 45.5 میلیمتر
قطر خال مشکی (از حلقه 4 تا مرکز 10) 30.5 میلیمتر
اندازه کلی 10"=0.5 میلیمتر
کمترین اندازه سیبل=80×80 میلیمتر
اندازه زمینه سیبل=170×170 میلیمتر
اعداد 1 تا 8 باید به شکل عمودی و افقی روی حلقهها چاپشده باشند
- عکس شماره 3 خال تفنگ بادی
برای صرفهجویی در هزینهی سیبل در رشته تفنگ بادی معمولاً از سیبل نواری برای تمرین استفاده میشود. حتی در مسابقاتی هم که رسمیت بالایی ندارند گاهی از سیبل نواری استفاده میکنند.
- عکس شماره 4 سیبل نواری
- برای تپانچه بادی 10 متر:
- عکس شماره 5 سیبل مسابقاتی تپانچه بادی
توضیحات سیبل:
اندازه حلقه 10= 11.5 میلیمتر
اندازه حلقه 9 = 27.5 میلیمتر
اندازه حلقه 8 = 43.5 میلیمتر
اندازه حلقه 7 = 59.5 میلیمتر
اندازه حلقه 6 = 75.5 میلیمتر
اندازه حلقه 5 = 91.5 میلیمتر
اندازه حلقه 4 = 107.5 میلیمتر
اندازه حلقه 3 = 123.5 میلیمتر
اندازه حلقه 2 = 139.5 میلیمتر
اندازه حلقه 1 = 155.5 میلیمتر
اندازه "10 درونی "= 5 میلیمتر
خال سیاه از حلقه 7 تا 10= 59.5 میلیمتر
کوچکترین اندازه سیبل=170×170 میلیمتر
شمارههای 1 تا 8 به شکل عمودی و افقی روی حلقهها چاپ میشود
تیرانداز میتواند سیبل خود را با دستگاه سیبلکش دستی (دوره دایناسورها) یا سیبلکش برقی (در بیشتر سالنهای تیراندازی فعلی) عقب بیاورد و نگاه کند و دوباره جلو ببرد تا در فاصله 10 متری قرار گیرد. برای نمره دادن هم سبیلها را از جای خود درمیآورند و در اختیار داور یا مربی (در تمرینهای تیراندازان مبتدی) قرار میدهند.
امروزه در سالنهای تیراندازی پیشرفتهتر از سبیلهای الکترونیکی (معروف به دستگاه SUISASCOR) استفاده میشود که نیازی به سیبل مقوایی و جلو و عقب بردن ندارند و نتیجه شلیکها را روی یک مونیتور نمایش میدهند و خود دستگاه هم به شکل دقیق نمره دهی میکند
- عکس شماره 6 سیبل الکترونیکی
- عکس شماره 7 نمایشگر و چاپگر سیبل الکترونیکی
محل استقرار تیراندازان به همراه محل هدفها و تجهیزات مربوط به آن (میز و سیبلکش و ...) خط تیراندازی» نامیده میشود. البته گاهی برای محل کار یک تیرانداز هم اصطلاح خط به کار میرود مثلاً میگوییم "این سالن تیراندازی 30 خط دارد " یعنی 30 تیرانداز میتوانند همزمان کنار هم بایستند و تیراندازی کنند بزرگترین سالنها معمولاً 96 خطدارند و سالنهای داخل شهرها که زیاد حرفهای نیستند معمولاً حدود 10 تا 20 خطدارند. ضوابط نسبتاً سختگیرانهای درباره ساخت سالن و خط تیراندازی وجود دارند که بعضی از آنها برای ایمنی و بعضی برای "کمک به تیراندازی بهتر " هستند. مثلاً دیوارهها و کف و سقف معمولاً با چوب یا ماده مناسب دیگری پوشانده میشوند که از کمانه کردن تیرها جلوگیری شود یا مثلاً نور عمومی و نور روی سیبل باید به روش مناسبی تأمین شود چون چشم تیرانداز بهشدت درگیر تیراندازی است و تأمین نور مناسب در طول مدت تمرین یا مسابقه بسیار مهم و مؤثر است
چهارچوب اولیه مسابقه در رشتههای بادی به این شکل است که در ابتدا داوران مسابقه، تجهیزات تیراندازان مثل لباس و کفش و سلاح را بررسی میکنند که با قوانین مصوب فدراسیون تیراندازی مغایرتی نداشته باشد
پس از استقرار تیراندازان در خط تیراندازی و قبل از شروع شلیکها 10 دقیقه زمان آمادگی به تیراندازان داده میشود
تعدادی سیبل قلق به تیراندازان داده میشود که قبل از تیرهای نمره میتوانند روی آنها شلیک کنند و در صورت لزوم سلاح خود را برای شلیک دقیق به مرکز هدف تنظیم کنند. تیرهای قلق در نمره تیرانداز محاسبه نمیشوند
در مهمترین مرحله مسابقه، تیرانداز تعدادی تیر نمره را روی سبیلهای نمره شلیک میکند (1 تیر روی هر سیبل). هر تیر 10 نمره دارد؛ یعنی ممکن است هر شلیک تیرانداز بین 0 تا 10 نمره به نمره نهایی وی اضافه کند
پس از پایان زمان تیراندازی داوران نمرههای تیراندازان را جمع میزنند و نفرات برتر مشخص میشوند. خطاهایی وجود دارد که باعث کسر نمره میشود. در مورد خطاهایی که مربوط به رعایت مسائل ایمنی باشد گاهی داور تیرانداز را از خط خارج (درواقع اخراج) میکند و اجازه ماندن در مسابقه را به وی نمیدهد
معمولاً با مشخص شدن 8 نفر اول در دور مقدماتی، یک مسابقه فینال برگزار میشود که معمولاً حدود 1 یا 1.5 ساعت بعد از دور مقدماتی انجام میشود
در فینال، نمره تیرها با دقت بیشتری محاسبه میشود به این معنی که هر تیر نمرهای با دقت دهم دارد مثلاً 10.3 یا 9.8 نمره؛ بنابراین حساسیت تیرهای فینال بیشتر است
ضمناً در فینال 10 تیر بافرمان داور شلیک میشود و امتیاز هر تیر تیراندازان پس از شلیک با صدای بلند در سالن اعلام میشود. رسم است که هر تیری به 10 نخورد تماشاچیها تیرانداز را هو میکنند و برای تیرهای 10 هم تشویق میکنند یعنی استرس فینال هم خیلی بالاست. آداب برگزاری فینال مفصل است ولی بهطور خلاصه 10 تیر فینال 109 نمره (حداکثر نمره 10.9 برای تیری که دقیقاً به مرکز 10 بخورد) دارد که با نمره دور مقدماتی جمع زده میشود تا برندگان نهایی مسابقه مشخص شوند. امروزه در مسابقات معتبر جهانی گاهی دو نفر از برندگان فقط چند دهم نمره اختلاف دارند:
تفاوت رشتههای زنان و مردان:
رشتههای بادی مردان و زنان از همه نظر مشابه هستند بهجز تعداد تیرهای نمره و زمان مسابقه
در هر دو رشته تفنگ و تپانچه مردان 60 تیر نمره در مدت 105 دقیقه شلیک میکنند و زنان 40 تیر نمره در مدت 75 دقیقه؛ یعنی بیشترین امتیاز ممکن در یک "فرم کامل " برای مردان 600 و برای زنان 400 است. در حال حاضر در مسابقات ایران بیشترین رکورد ثبتشده 598 برای تفنگ بادی مردان است. رکوردهای تپانچه معمولاً پایینتر هستند و رکورد تپانچه بادی مردان ایران فعلاً 588 است. رکوردهای زنان را هم یادم نیست و اصلاً هم مهم نیست: با در نظر گرفتن نمره فینال بیشترین امتیاز ممکن در یک مسابقه رسمی 709 برای مردان و 509 برای زنان است
تجهیزات تیراندازی:
بهجز سلاح و مهمات مهمترین تجهیزات تیراندازی لباس آن است که برای "تپانچه زنها " (کسی که با تپانچه تیر میزند) فقط شامل کفش است و برای تیراندازان تفنگی شامل کفش تیراندازی و شلوار تیراندازی و کت تیراندازی و دستکش تیراندازی است
کلاه یا نقاب تیراندازی، عینک تیراندازی، سهپایه (برای رشته تفنگ)، جا ساچمهای و ... هم اگر باشند بسیار کمک میکنند
تکنیک برخی از تیراندازان تفنگ و نوع سلاحی که استفاده میکنند ممکن است جوری باشد که از دستکش استفاده نکنند ولی معمولاً حرفهایها هر دو دستکش یا یکی رادارند (دستکش دودست تیرانداز تفنگی کاملاً باهم فرق دارد)
قوانین مربوط به لباس و تجهیزات بسیار مفصل است ولی بهطور خلاصه میتوان گفت که همه این تجهیزات برای بالا بردن دقت تیر و مشخص شدن "خطاهای انسانی که ناشی از ضعف تجهیزات تیرانداز نیستند " طراحیشدهاند. رکوردهای تیراندازی بهمرورزمان با دقیقتر شدن تجهیزات بالا رفتهاند و امروزه نمره تیرها با دقت خوبی متعلق به خود تیراندازان است نه تجهیزات آنها.