یکی از معمول‌ترین روش پس از ورزش کردن برای رفع خستگی و ایجاد آرامش استفاده از دوش گرفتن و آب‌درمانی است. بیشترین و بهترین تأثیرات آب‌درمانی را می‌توان با دوش گرفتن به دست آورد. برای این کارمی توان میزان درجه حرارت آب دوش را به‌صورت درجات (سرد، ملایم، گرم و داغ) تقسیم‌بندی نمود. چنانچه ورزشکاران در هر رشته ورزشی بعد از مسابقه از دوش آب گرم با شرایط ولرم یا داغ و بیشتر استفاده کنند، علاوه بر تمیز شدن بدن، باعث ایجاد آرامش آنان هم می‌شود.
برخی از ورزشکاران ترجیح می‌دهند که از دوش آب سرد استفاده کنند. این عمل نیز باعث تقویت و نیرو بخشیدن به بدن می‌شود. برخی از افراد هم از دو نوع دوش گرم و سرد به‌طور متناوب استفاده می‌کنند.
هنگام دوش گرفتن به نکات زیر توجه شود:
از آنجائی که اغلب ورزشکاران در حال حاضر تنها وسیله‌ای که برای رفع خستگی در دسترس دارند، همین دوش آب گرم هست، لازم است به نحو صحیح از آن استفاده کنند. پس جا دارد چند نکته مهم را در هنگام دوش گرفتن تذکر دهیم:
1. ورزشکارانی که پس از یک تمرین یا مسابقه سنگین فرصت انجام تمرینات و حرکات سبک را پیدا نکرده‌اند، می‌توانند برخی از حرکات و نرمش‌ها را زیر دوش انجام دهند. همان‌طور که می‌دانیم، هدف عمده از دوش آب گرم، رفع خستگی و دفع مواد زائد مثل اسیدلاکتیک از بدن است. حال اگر ورزشکار زیر دوش آب گرم حرکات سبک و تمرینات ملایم را انجام دهد، میزان رفع خستگی بیشتر و مواد زائد سریع‌تر از بدن دفع می‌شود.
2. چنانچه فشار آب زیاد و فاصله دوش با بدن ورزشکار زیاد باشد، تأثیرات درمانی آب افزایش می‌یابد. اعتقاد بر این است که هرچه فاصله دوش با بدن ورزشکار زیاد و فشار آب هم قوی‌تر باشد، براثر برخورد مرتب و مداوم ذرات آب باپوست بدن ورزشکار، حالتی مانند ماساژ برای فرد ایجاد می‌گردد که موجب احساس لذت و شادابی خواهد شد.
3. استفاده از دوش آب سرد برای ورزشکارانی که سابقه استفاده از دوش آب سرد را ندارند، توصیه نمی‌شود زیرا امکان سرماخوردگی را افزایش می‌دهد. این افراد می‌توانند با استفاده تدریجی از آب سرد استفاده کنند تا بافت‌های بدن آنان را با آب سرد تطابق یابند.
4. ورزشکاران باید کلیه نکاتی را که در رابطه با موارد استفاده، یا عدم استفاده و یا احتیاط درزمینهٔ هیدروتراپی گفته شد، رعایت کنند:
a. برای مدت‌زمان زیاد زیر دوش آب گرم قرار نگیرند،
b. از آب بسیار داغ برای مدت‌زمان زیاد استفاده نکنند
c. پس از دوش گرفتن فوراً در معرض هوای سرد قرار نگیرند.
d. باید در هنگام خشک‌کردن بدن، از کشیدن محکم حوله بر روی پوست بدن خودداری کنید زیرا همان‌طور که می‌دانیم، سطح پوست بدن محل انتشار گیرنده‌ها و پایانه‌های مختلف عصبی است. براثر کشیدن محکم حوله به پوست، معمولاً گیرنده‌های عصبی تحریک می‌شوند و این تحریکات به سیستم عصبی منتقل می‌شود. درنتیجه، تأثیرات مثبت دوش گرفتن یا از بین می‌رود یا کاهش می‌یابد.
5. بهتر است ورزشکار پس از دوش گرفتن یا استفاده از روش‌های دیگر آب‌درمانی، به مدت کافی استراحت کند و یا بخوابد. این کار باعث افزایش تأثیرات دوش و آب‌درمانی می‌شود.
آب چگونه بر خستگی بدن تأثیر می‌گذارد؟
برای شناخت و آگاهی از چگونگی عمل و علل رفع خستگی ورزشکاران، در پی استفاده از آب‌درمانی باید تأثیرات فیزیولوژیکی آب‌درمانی را نیز بررسی کرد.
به‌طورکلی، در هنگام قرار گرفتن در آب، تغییرات زیر در بافت‌ها و اندام‌های بدن رخ می‌دهد:
افزایش درجه حرارت بدن:
برحسب میزان و مقدار گرمای آب، درجه حرارت بدن هم‌تغییر می‌کند. در اغلب موارد که درجه حرارت آب استخر بین ۳۴ تا ۳۷ درجه سانتی‌گراد باشد، دمای بافت‌ها و عضلات ورزشکار نیز مقداری افزایش می‌یابد.
1. افزایش سوخت‌وساز بافت‌ها:
در اثر افزایش حرارت بافت‌های مختلف بدن، میزان سوخت‌وساز یا متابولیسم عمومی بافت‌ها نیز زیاد می‌شود.
2. اتساع عروق:
بالا بودن حرارت آب منجر به بالا رفتن حرارت بدن و متعاقب آن، متسعّد شدن عروق و مویرگ‌ها می‌شود. در ضمن، اتساع عروقی می‌تواند ناشی از افزایش سوخت‌وساز سلول‌ها باشد که نیاز به اکسیژن اضافی و دفع بیشتر مواد حاصل از سوخت‌وساز دارند.
3. افزایش جریان خون:
افزایش درجه حرارت بدن موجب زیادتر شدن سوخت‌وساز سلول‌ها می‌شود که برای جبران کردن این امر بدن به افزایش جریان خون در بافت‌ها روی می‌آورد؛ بنابراین، میزان جریان خون نیز متعاقب قرار گرفتن در آب گرم افزایش می‌یابد.
4. افزایش میزان فعالیت قلب:
به دنبال اتساع عروق خونی و زیادشدن میزان جریان خون، میزان خون وارده به قلب نیز زیادتر می‌شود و طبق قانون فرانک استرلینگ (هر چه خون وارده به قلب زیادتر شود، خون خارج‌شده از آن نیز زیادتر می‌شود) میزان برون ده قلبی نیز افزایش می‌یابد و فعالیت قلبی هم بیشتر می‌شود.
به دنبال ایجاد تأثیرات فیزیولوژیکی فوق در بافت‌ها و اندام‌های بدن، یک سلسله تأثیرات درمانی در فرد مشاهده می‌شود، ازجمله: در اثر افزایش جریان خون و بهبود وضع تغذیه در اندام‌ها و دفع سریع مواد زائد، گرفتگی و اسپاسم عضلات فرد، براثر وقوع تغییرات مذکور، این درد و ناراحتی ورزشکار از بین می‌رود.
به‌طور خلاصه می‌توان گفت که تأثیرات درمانی آب به‌واسطه اثری است که آب روی پوست بدن دارد. در آب‌درمانی، پوست بدن به‌عنوان یک عضو مهم و اساسی است، زیرا براثر برخورد جریان آب، گیرنده‌های عصبی پوست تحریک می‌شوند. تحریکات ایجادشده از طریق اعصاب، بر سیستم عصبی مرکزی تأثیر می‌گذارد و این تأثیرات سیستم عصبی مرکزی است که باعث به وجود آمدن اثرات درمانی آب می‌شود.
استفاده از آب‌درمانی بر روی جریان خون، سوخت‌وساز بدن، سیستم عصبی، ترکیب خون و میزان ترشح غدد نیز تأثیر می‌گذارد و درنهایت، تجمع این تأثیرات بر روی روان فرد منعکس می‌شود.
